schaken

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst en opleiding is alles. Dat zijn twee waarheden als een koe en zo vaak gebruikt dat het clichés kunnen worden. Maar wel waar! Slechts twee voorwaarden zijn noodzakelijk: je hebt jongeren nodig en opleiders. Om ook eens een open deur in te trappen… Het tweede punt valt of staat met de beschikbaarheid van geschikte personen. Met de nadruk op geschikt, want niet iedereen heeft de benodigde vaardigheden. Uren achter het bord kost geen enkele moeite maar ik heb te weinig geduld om schaakles te geven. Vroeger wel gedaan maar was opgelucht dat het na drie maanden niet meer hoefde en anderen het overnamen. Een behoorlijk schaakniveau is prettig maar niet echt nodig, er is voldoende goed lesmateriaal voorhanden. Bij MSC hoorde ik eens het argument ‘ik ga ze toch zeker niet beter maken dan ik ben’ (daar was in zijn geval niet zo veel voor nodig) en kon er inwendig wel om lachen. Volkomen fout uiteraard, door les te geven ga je zelf trouwens ook beter spelen. Uit ander hout gesneden was de jeugdleider die het hele podium bedekte met uitgevouwen kranten. Dan stonden de geslaagden bij de uitreiking van de schaakdiploma’s ook een keer in de krant. Er ging een grote stimulans van uit en iedere uitreiking was een feest!
En dan dat eerste punt: jongeren, om op te leiden. Waar te vinden? Je komt vanzelf uit bij basisscholen als mogelijke broedplaatsen van talent. Dat werd in 1976 niet alleen onderkend bij De Schaakmaat maar dankzij vooral Wim Bruins ook omgezet in daden met het nog steeds bestaande ABKS (Apeldoorns Basisscholen Kampioenschap Schaken) als resultaat.

Een paar namen ga ik noemen en weet op voorhand dat daarmee anderen tekort wordt gedaan, zeker weten. Want er zijn gelukkig velen geweest die langdurig hun bijdrage hebben geleverd. Niet alleen wat lesgeven zelf betreft, ook op het punt van vervoer en begeleiding. Zonder de inspanning en hulp van ouders bijvoorbeeld, is jeugdopleiding niet goed denkbaar. Bij ASG heeft An Donker-Tramper zich met ziel en zaligheid meer dan twintig jaar ingezet voor de jeugd. Ook Chris de Vries heeft zijn sporen verdiend op dit punt. Bij OG/SVA gaf Jan Diekmann op zaterdagochtend schaakles. Totdat steeds vaker minder betrokken ouders van vriendjes erachter kwamen dat je daar je kroost, onder het mom van schaken, kon dumpen. De lessen gingen lijken op een aflevering van De Luizenmoeder met Diekmann in de rol van meester Anton. De pionnen vlogen hem om de oren, hij stopte meteen en voorgoed. De goeden leden onder de kwaden… Later heeft Ap Ketting de draad weer opgepakt. Bij De Schaakmaat is dit punt altijd heel goed verzorgd geweest zoals eerder vermeld. Daardoor voelde Schaakstad Apeldoorn minder noodzaak om dit onderwerp blijvend aan te pakken. Het bleef bij een paar pogingen in het begin van de eeuw mede door (te) weinig jeugdleden. De continuïteit van de opleiding was een belangrijke reden voor het opgaan van Schaakmaat in Schaakstad en zal worden voortgezet. Op vrijdagavond verzorgt Frie van Belle momenteel de opleiding voor een tiental kinderen. De rol van SBSA is belangrijk geweest. En Schaakacademie Apeldoorn is heden ten dage actief. Plus de hopelijk positieve impulsen via de Schaakweek Apeldoorn.

In oktober 2022, bijna vier jaar later, telt de club 70 jeugdleden. Via de actieve jeugdcommissie worden de schaaklessen gegeven door meerdere docenten. Het ABKS wordt inmiddels een flink aantal jaren georganiseerd door Chris Doornekamp. Alle informatie met betrekking tot de jeugd is te raadplegen via de website van de jeugdafdeling.

---

Alle schakers beleven plezier aan schaken, de meesten kennen hun (on)mogelijkheden en hebben daar vrede mee. Moet ook wel… Een aantal spelers boekt steeds vaker steeds betere resultaten en blijkt over talent te beschikken. In combinatie met verdere opleiding, volharding en een handvol andere eigenschappen worden die resultaten nog beter, van een almaar kleiner wordend aantal. Wordt daarbij aan bepaalde criteria voldaan, dan benoemt de Wereldschaakbond FIDE je tot meester, IM. De weg naar boven toe wordt steeds smaller door strenger wordende eisen en als het lukt, word je grootmeester, GM. De wereldkampioen is de enige die mag genieten van het prachtige uitzicht boven op de eenzame top.

Sinds 1950 is dat zo geregeld, met die titels. Tot dan waren er natuurlijk ook grootmeesters, op basis van algemeen erkende prestaties. In 1950 benoemde de FIDE vijftien actieve schakers officieel tot grootmeester, onder wie Euwe. Plus twaalf man op grond van hun prestaties uit het verleden. Die 27 waren per augustus 2018 uitgegroeid tot ruim 1600 waaronder 37 dames. Alle inactieven inbegrepen, een titel geldt voor het leven. Er zijn zoveel grootmeesters dat je het woord ‘inflatie’ wel eens hoort, voornamelijk uit de mond van niet-grootmeesters… Nederland telde toen 35 GM’s inclusief de enige dame Zhaoqin Peng en 92 IM’s waarbij Tea Lanchava de dames vertegenwoordigt.
En van Apeldoornse oorsprong? Arthur van de Oudeweetering (2003), Merijn van Delft (2004), Stefan Kuipers (2012) en Nico Zwirs (2019) zijn IM. Om uit te komen bij Roeland Pruijssers en Thomas Beerdsen, beiden Grandmaster. Roeland zorgde in maart 2012 voor de primeur¹, gevolgd door Thomas in augustus 2023, de eerste grootmeester in het klassieke schaak met geboorteplaats Apeldoorn.
 

---

¹ In 2007 wordt Jacques Kuiper GM bij de correspondentieschakers.

---

Deze terugblik betreft het georganiseerd bij elkaar komen in Apeldoorn met schaken als doel. Dat begon met ASV/ASG, later OG/SVA gevolgd door De Schaakmaat. Natuurlijk ook VDS Beekbergen en SV Ugchelen. We zagen nog meer initiatieven, ook opheffingen plus de verschillende samenvoegingen met als meest recente voorbeeld het opgaan van Schaakmaat in Schaakstad. Dat veroorzaakt nostalgie bij velen en dat gevoel wordt wellicht nog sterker na de volgende lijst. En voor ‘vreselijk saaie opsommingen’ is in het begin gewaarschuwd, echt wel! Het betreft deelnames aan het Micro-toernooi, dat in eerste instantie bedoeld was voor bedrijven met micro-teams van vijf personen. In tegenstelling tot de toen gangbare macro-tientallen en aangevuld met school- en schaakclubs. Het gaat over teams vanaf 1961 tot en met 1986. Het bleef bij deze 26 toernooien wegens te weinig animo om van start te kunnen gaan op, traditioneel, de derde donderdag in november. Nog acht teams waren nodig om uiterlijk in januari te kunnen beginnen en dat is niet gebeurd. Centraal Beheer stopte als medeorganisator na opheffing van hun schaakvereniging in 1981. Jan Diekmann en Wim van der Elburg, SVA dus, stonden er niet alleen voor, want zij bleven praktische hulp krijgen van Futura, de personeelsvereniging van de belastingdienst. In die jaren plaatste de winnaar van de hoofdgroep zich voor het landelijke NK Bedrijvenschaak. Zet je schrap, even doorbijten en wees dankbaar dat het niet nog erger is, want de lijst zal niet eens compleet zijn:

• Adm. Centr.
• Apeldoorn-Zuid
• ASG
• Blik Boys (Deventer)
• BSC (Brummen)
• CB
• CBM
• Chr. Lyceum
• Chr. MTS
• Combi (in meerdere samenstellingen)
• COS
• Cuvecto
• De 4 Punten
• De Kombinatie
• De Maten
• De Mattenkloppers (Ap Ketting!)
• De Pion (Veluwse Auto Dienst)
• De Schaakmaat
• De Zeven Pionnen (Epe)
• Eerbeek
• Futura
• Gemeente Apeldoorn
• GOVA (Arnhem)
• Gymnasium
• Heerde
• Hoenderloo
• Hohenheim (het voormalige landgoed, maar in feite
  de aldaar gevestigde St. Joseph-stichting)
• Intercom
• Internos
• JSA
• Kadaster
• KonSchGem (ook als KSA)
• Kontakt (Groot Schuylenburg)
• Lichtpunt
• Linker IJssel Oever
• LTS
• Lukas
• Megro
• NAC (de krant, niet de voetbalclub uit Breda)
• OG
• OG jeugd
• OG/De Pion
• PGEM (elektriciteit)
• Philips (computers)
• Praatpaal
• PSVA (politie)
• Rabobank
• RCC (rijkscomputercentrum)
• RCR (rekencentrum rijksbelastingen)
• Remeha (verwarming)
• Rokade
• SDOV (schaak- en damvereniging OV?)
• Senzo
• Simpel
• SOGA
• Spartaan
• Spelderholt
• SVA
• Thorbecke Boys
• Tima ten Cate (textiel)
• TNO (wetenschappelijk onderzoek)
• Twello
• Ugchelen (SVU)
• VDS Beekbergen
• Veggas (officieel: GAS instituut “VEG”)
• Vlaswiek (sociale werkvoorziening, nu de Felua-groep)
• Vlaswiek/De Pion
• Vlaswiek/OG
• Volmac (automatisering)
• Walden (ook als SVW?)
• Zevenhuizen
• het (scha)A(k)-team.

Erg creatief, sommige namen. Op het hoogtepunt werd gespeeld in zes groepen en ingaande 1973 met vier- in plaats van vijftallen (dus meer micro…). In 1977 won het eental Zevenhuizen met 17½ uit 20, buiten mededinging, de club bestond uit Frans Henneberke solo. Handig zo’n club, met vlotte leden­vergaderingen lijkt me. Hij speelde kloksimultaan en Diekmann was wel in voor dit eenmalige experiment. Alles opgeteld zijn in de loop der jaren zeker 100 verschillende teams actief geweest, want er deden ook tweede tot zelfs zesde teams mee. Daarnaast was er deelname aan het populaire Korenmolen­toernooi in Eerbeek plus natuurlijk de KNSB- en OSBO-competities. Kortom, er werd op grote schaal geschaakt in Apeldoorn en omstreken. De plaatselijke betrokkenheid werd extra versterkt door het organiseren van verschillende kampioen­schappen. Het ABKS kende jarenlang een deelname van 30 à 40 scholen, vanaf het begin met De Schaakmaat in de organisatie en in 2018 nog steeds door hen ‘mede mogelijk gemaakt’. Aan deze 41^e editie deden zeventien scholen mee. Het toernooi OAJK (Open Apeldoornse Jeugdschaak Kampioen­schappen) vond in 2018 voor de 39^e keer plaats, logischerwijs tijdens de laatste twee dagen van de voorjaarsvakantie. Sinds 2015 op de tweede dag gecombineerd met het Open NK voor speciale doelgroepen en als officieel NK erkend door de KNSB. Beide toernooien worden financieel gesteund door Maatschap Pruijssers, de OAJK sinds 2010 en met organisatorische steun van de Apeldoornse schaakverenigingen.

In oktober 2000 kende de gemeente Apeldoorn nog ongeveer vijfentwintig schoolschaakclubs en acht verenigingen: ASG, VDS Beekbergen, SVA, De Schaakmaat, SV Ugchelen, Vrouw en Paard, De Touwladder en De Schakel. De laatste twee voor jeugdleden met als bijzonderheid dat De Wingerd (de eerste speellocatie van De Schaakmaat) na opheffing in 1991 is opgegaan in De Schakel. De combinatie van ASG en SVA deed mee aan de landelijke competitie als Schaakstad Apeldoorn.

Begin 2019 is de situatie vijf schoolschaakclubs waaronder De Schakel en twee verenigingen: Schaakstad Apeldoorn (met 136 leden) en VDS Beekbergen³. Plus Schaken Overdag op maandag­middag en donderdag­ochtend. En daarmee houdt het op, vrees ik. Van één andere besloten activiteit ben ik zeker, misschien zijn er meer. Om met dat donker wordende lichtpuntje af te sluiten: in de allereerste speellocatie van ASG wordt nog steeds geschaakt, in de sociëteit! Hoewel, tijdelijk even ergens anders wegens verbouwingswerkzaamheden. Eind 2019 weer wel, is de bedoeling, door de interne club De Schutterkoning met momenteel zes leden waarvan de jongste bijna tachtig is. Natuurlijk verloop zorgde voor een afname, van circa twaalf man naar het tegenwoordige aantal, geen toename. Old soldiers never die, they simply fade away totdat niemand meer over is. De algemene conclusie ‘naar minder’ is al met al niet zo moeilijk, helaas…

 

---

³ Per 1 juni 2019 opgeheven wegens te weinig leden.

---

En zo zijn heel wat eigennamen de revue gepasseerd. Van clubs, van locaties, van teams en het belangrijkste: van mensen. Van de Apeldoornse schakers sinds 1908 zijn er ‘slechts’ ruim 160 vermeld geworden en het merendeel dus niet. Met de vaststelling dat iedere club uit alle leden bestaat en iedereen even belangrijk is!

Hoe ziet de toekomst van de club er uit? De algemene tendens duidt op een afname van het aantal leden. Wat is het kritische punt en wanneer wordt dit punt bereikt? En wat kunnen we doen om het te voorkomen? De vragen stellen betekent niet meteen een antwoord. Niettemin is de verwachting gerechtvaardigd dat de gemeente Apeldoorn voldoende inwoners blijft behouden om te voorzien in genoeg leden plus bestuurlijk kader voor een bloeiende schaakvereniging.

Dit overzicht is vergelijkbaar met het topje van een ijsberg. Het gedeelte onder water beslaat bijna negentiende en bestaat uit lezen, verwerken, lezen, lastigvallen van anderen zowel in woord als geschrift, opzoeken, lezen, raadplegen, nieuw ontdekte feiten invoegen, lezen, vraagtekens wegwerken om daarna alles opnieuw te controleren. Ook schrappen af en toe. En weer van voren af aan, steeds herhalend. En lezen, niet te vergeten. Dat is geen ramp, integendeel, maar een ramp met een ijsberg ligt per definitie op de loer, kijk maar naar de Titanic. Met andere woorden: een fout is mogelijk, hopelijk niet maar je weet het nooit. Mocht dat dus onverhoopt het geval zijn dan ben ik daarvoor als enige verantwoordelijk. Dat geldt ook voor conclusies, interpretaties en langdradige uitweidingen. Laat een fout wel weten alstublieft, een beetje geloofwaardig verhaal behoort over een erratum te beschikken, tot slot…

Het eerste Schaakstad Apeldoorn-bestuur bestaat uit ‘vier om twee’: Lex Cornelisse (v, was SVA v), Anton Weenink (s, was ASG v/s), André Huis in ’t Veld (p, was SVA s) plus L.G. (Tineke) Eilander (ASG), J.H.H. (Johan) Engelen (SVA) en Henk Scholten (SVA). De leden worden gekozen voor een periode van drie jaar en zijn daarna meteen herkiesbaar. Natuurlijk zijn omstandigheden denkbaar die tot tussentijdse wisselingen aanleiding kunnen geven. In De Brinkhorst verblijft men tot en met de zomercompetitie van 2008. Met het onverwachte opzeggen door Accres werd het bestuur voor het blok gezet. Men diende tamelijk gehaast een nieuw onderkomen te vinden en dat werd het kerkgebouw van de Vrije Evangelische Gemeente aan de Sprengenweg. Er zal ‘inspiratie van boven’ in de huurprijs verdisconteerd zijn want die was aan de zeer hoge kant. Vooral hierdoor steeg de contributie voor de senioren van € 100 naar € 140 per jaar.

Drie jaar later, in 2011, vond de verhuizing plaats naar De Ambelt. Dit gebouw aan Kanaal Noord, vroeger bekend als de Christelijke School voor Detailhandel, wordt nog steeds beschouwd als een heel aangename speellocatie. Bovendien goedkoper, waardoor de contributie € 120 werd. Na opnieuw een gedwongen vertrek wegens dreigende sluiting en ook weer drie jaar later, betrok de club in 2014 het huidige onderkomen in Denksportcentrum Noord aan de Sleutelbloemstraat en dat bevalt ook prima. Eveneens ‘prima’ is de sleutelbloem zelf als een van de eerste bloeiers in het voorjaar en daar de soortnaam Primula aan dankt.

In april 2015 ging de ALV akkoord met een stijging naar € 150 (in september) wegens geen sponsor, de nieuwe locatie en het wegvallen van barinkomsten. Wat dit laatste punt betreft trad een onvoorzien herstel op en met ingang van 2018-2019 bedraagt de contributie € 130.

In december 2018 bestaat het bestuur uit Ed van der Meulen (v), André Huis in ’t Veld (s), Frans van Dijk (p, ad interim) plus Marcel Boel, Marco Beerdsen, Maarten ter Bals en Bert Baas. Jammer dat mijn voornaam niet met een M begint… Mark Brussen paste wat dat betreft wel in het profiel van een algemeen adjunct en is dan ook een periode bestuurslid geweest. De transformatie vanaf de start in 2003 verliep als volgt. Waar een jaartal tussen haakjes staat, geeft dat het begin aan van een bestuurlijke functie of een eerdere periode.

Lex Cornelisse blijft voorzitter tot 2013 (1988) en Ed van der Meulen de hamer overneemt. Nog nooit gezien trouwens, die hamer¹. Lex wordt tijdens de ALV van september 2013 tot erelid benoemd. Ook is hij lid van de ‘Commissie van beroep’ voor wedstrijdgeschillen binnen de OSBO. In de loop van 2007 blijkt Johan Engelen (2002) het te druk te hebben om de website bij te houden en neemt Ed die taak over. In september 2007 wordt de wisseling in het bestuur geformaliseerd. In 2006 was het interne wedstrijdleiderschap van Johan al overgegaan op Robert Verkruissen.
Anton Weenink treedt af in 2014 (1979) en zijn secretarisfunctie gaat naar André Huis in ’t Veld (1977), die zelf eerder tussentijds als penningmeester was opgevolgd door Frans van Dijk (2006). Anton wordt in de ALV van november 2023 tot erelid benoemd. Het samenvoegen van de geldzaken van beide partners tot een consistent en goedlopend geheel, is een intensieve inspanning geweest en door Frans succesvol afgerond en gecontinueerd. Hij is niet onafgebroken lid geweest sinds 1972. Het bekende fenomeen ‘werkende ouders plus opgroeiende kinderen’ zorgde voor een tijdelijke onderbreking.
Tineke Eilander (1999-2002) vervult één termijn haar bestuurlijke rol en treedt af in 2006. Zij is eerder secretaris van de OSBO geweest. Persoonlijk feitje: in december 1974 staat de ontmoeting OG-ZSG 2 op het programma van een OSBO eerste klasse en spelen wij tegen elkaar. Na winst van een kwaliteit kwam ik veel beter te staan, maar begon te schutteren (een toen al oude kwaal…) en verloor jammerlijk.
Henk Scholten wordt lid van OG in 1974 en SVA-bestuurslid in 1991. Met niet lang daarna het materiaal als zijn belangrijkste verantwoordelijkheid en, indien nodig, plaatsvervangend voorzitter. Bij zijn aftreden wordt hij tijdens de ALV in september 2009 tot erelid benoemd.
Marcel Boel (1993-2002) komt in 2011 terug in het bestuur met ‘externe zaken’ als specifieke taak en verzorgt sinds een jaar of vier (ook) de indeling van de teams.

De interne competitieleider heeft een van de meest zichtbare functies binnen een vereniging. Iedereen heeft namelijk altijd met hem te maken: als je wenst te spelen verzorgt hij de indeling en als je niet wenst te spelen, dien je bij hem af te melden. Week in, week uit. Marco Beerdsen is bestuurslid ‘interne zaken’ sinds 2014 maar begon daarmee drie jaar eerder. Toen volgde hij Leen van den Berg op, die op zijn beurt in 2009 de functie tijdelijk had overgenomen van Robert Verkruissen. Die verliet na drie jaar het bestuur maar bleef wel spelen in de competities. In december 2011 kwam hij bij een tragisch ongeluk op het perron van treinstation Osseveld om het leven.
Maarten ter Bals volgt in 2016 Mark Brussen op en is aan vele fronten inzetbaar (officieel ‘logistiek en materiaal’) net als Bert Baas (1973-1975), die in 2017 aantrad. Opnieuw, na ruim 42 jaar… Als ‘archivaris’ waar ik van (op)hoorde tijdens de ALV in september. Zoals eerder aangegeven dekt mva de lading ook heel goed, manusje-van-alles. Voorts hebben sinds 2003 Johan Wolbers, Rien Bos en Stefan Kuipers ook ieder een bestuursperiode vol gemaakt.
De integratie van De Schaakmaat zal gevolgen hebben voor de samenstelling van het bestuur van Schaakstad Apeldoorn. Nog niet bekend is op welke wijze, wel dat B. (Bert) Ekkelboom de opvolger wordt van Frans van Dijk als penningmeester, maar dat was al de bedoeling voor het samengaan.
Voor de huidige samenstelling van het bestuur, zie Contact, Bestuur.

Even terzijde: bestuurslid zijn is niet een doel op zich maar het gevolg van… ja, waarvan? Het primaire doel is schaken en dat doel hebben meer personen. Die vormen samen een club. De club heeft materiaal nodig en een speellokaal. Dat kost geld dus een bijdrage is vereist, contributie is een ander woord (in Vlaanderen lidgeld). Die penningen dienen beheerd te worden. We schaken niet alleen onderling (met de wekelijkse indeling), maar ook tegen andere clubs. Dus onderdeel van een groter geheel met de bijbehorende communicatie. En teamindelingen. Je krijgt te maken met verenigingsrecht en andere wettelijke bepalingen. Plus informatiekanalen, vroeger het papieren club­blad, nu een website. Al die zaken gaan niet vanzelf, dus coördinerende rollen zijn nodig. En handen voor de uitvoering. Er kan opleiding bij komen, fondsenwerving, organisatie van toer­nooien, sponsor­contacten, bar­exploitatie. En, en, en… Vul de daaruit voortvloeiende functies maar in. Willen rechtgeaarde schakers, met hun primaire doel te schaken, deze functies graag ‘zijn’? Uit de grond van mijn hart: natuurlijk niet! Een enkele bevlogen rasorganisator uitgezonderd wellicht, Jan Diekmann bijvoorbeeld of Wim Bruins, ook Hessel Visser niet te vergeten. Of tegen betaling, wat weer een heel ander verhaal is. Maar je ziet de redelijkheid (soms noodzaak) ervan wel in en na misschien een paar keer twijfelen, vooruit dan maar. Mijn huidige mva-rol is overigens een grote hobby, maar het blijft het mooist om achter het bord zitten. Volgens Johan van Hulst een ‘sublieme bijzaak’ in het leven. Voor de meesten van ons geldt dat, of niet soms? Als iemand het kon weten, was hij het wel, hij is er 107 mee geworden.

 

---

¹ Dat euvel is inmiddels opgelost dankzij een door Fred van Amersfoort geschonken voorzittershamer.

---

Elke zichzelf respecterende vereniging doet aan communicatie. Vroeger het clubblad, nu het internet met website en e-mail. In eerste instantie voor informatie ten behoeve van de eigen leden, maar ook voor andere belangstellenden. En vóór vroeger? Natuurlijk de clubavond, van alle tijden uiteraard net als leden- en bestuurs­vergaderingen, plus p-mail in de vorm van brief en briefkaart. Met postzegels tot op de cent verantwoord in oude kasboeken.
 

• ASG begon in oktober 1973 met het Verenigingsnieuws.
• De Schaakmaat startte in januari 1976 met De Schaakmaat.
• OG ving in januari 1977 aan met De Schakert.

Het Verenigingsnieuws (ook ASG-Nieuws genoemd) ging na twee jaar en tien uitgaven verder als Zeemeermin. Dat verscheen vier keer in 1976 waarna in oktober 1977 voor het eerst de GB het licht zag, de Genootschapsbode. Het laatste (gedigitaliseerde) exemplaar in maart 1999 als GB-22, de vermoedelijk 68^e clubblad uitgave. De initiatiefnemers van het eerste uur waren An Donker-Tramper en Chris de Vries. Nadien zijn vele jaren vooral Jacques Kuiper en Rudy Bloemhard de dragende krachten geweest. Met zijn tweeën hebben zij ook jarenlang (zes) dat werk bij de OSBOde gedaan. Op 15 mei 2001 verscheen de GB heruitgave nummer 1 met als (voorlopig) redacteur, jawel: De Vries. En daarna? Bij mijn weten was het ook nummer laatst.

De eerste redactie van De Schaakmaat was het duo D. Visser met een verzorgd en humoristisch taalgebruik (een kenmerk van veel Schaakmaat-schrijvers) en G. (Gert) Cupido. Sinds september 2018 ontmoet ik Dick Visser wekelijks bij bridgeclub Klaver Vier in ‘ons’ denksportcentrum. Hij wist het nog, maar is vrij snel gestopt omdat schaken een te grote aanslag op zijn nachtrust betekende. Nummer 150, de eerste uitgave van jaargang 17, kwam uit in januari 1992 onder de nieuwe naam Schaakmaterie. Henk Vinkes was de redacteur in die periode en heeft de functie jarenlang ingevuld. Harald van Riessen is lid van de vermoedelijk laatste redactie in juli 2008. Het ALV-nummer verschijnt in november 2010 als 36^e jaargang nr. 1 en is waarschijnlijk het laatste nummer. De doelstelling in 1976 van een maandelijkse uitgave behalve de twee zomermaanden, bleek te optimistisch. Dat neemt niet weg dat door de jaren heen door alle betrokkenen een geweldige prestatie is geleverd!

Tien jaar na de oprichting verschijnt het eerste Jeugdclubblad met Annemieke Bruins als redactrice. De jeugdleiders waren toen Theo van der Bijl en Wim Bruins. Na een jaar verandert de naam in De Koningsvleugel, het doel is een tweemaandelijkse uitgave. Het jeugdige deel van de redactie verandert regelmatig vooral omdat na het voortgezet onderwijs elders wordt verder gestudeerd. Van de huidige leden zijn Merijn van Delft, Tim Lammens, Ruud Meuleman, Harald van Riessen en Erik Smit redactielid geweest. Het laatste exemplaar in het archief is van juli 2007, dus 23 jaar na nummer 1 en een totaal van circa 135 stuks bij het halen van het oorspronkelijke doel. Wat door een tekort aan ‘schouders met tijd’ niet altijd gelukt is, het archief bevat 101 bladen, er ontbreekt waarschijnlijk een aantal nummers.

De eerste jaargang van De Schakert kende Diekmann en Boersma als redactie en Diekmann is daarna de constante factor geweest in dit opzicht. Het laatste blad verscheen vermoedelijk in juli 2004 onder verantwoording van R.M.P. (Remco) Pihlajamaa en Ap Ketting. Marcel Boel heeft ook een aantal jaren redactiewerk gedaan. Gepland waren zes edities per jaar (veel te weinig vond Diekmann…) en een kleine rekensom levert een totaal op van 165. Maar jaargang 7 heeft er al 44, met vooral de wekelijkse uitslagen, maar toch!
De bladen kenden een soort running gag in de vorm van een cartoon. Filosofje door P.B. (Peter) Meijboom (ASG), Ap Ketting (SVA) is de geestelijk vader van Japie en Will Bruins-Simons zorgde voor een glimlach met Sjakie van de Sjaakmaat. Het clubblad van MSC in Mierlo heette Kaïssa en is uitgegeven tussen eind 1974 en medio 2006. Alle 159 exemplaren hebben onze verhuizingen overleefd.

Je hebt natuurlijk wel ‘bond boven club’ en de OSBO verschijnt meteen in de maand van de oprichting in september 1946 met het OSBO-Nieuws. Die eerste losse vellen papier waren via OSBO-Mededelingen de voorloper van de OSBOde, het bondsorgaan dat voor het laatst verschijnt op 15 juni 2007, nr. 597, 60^e jaargang. Volgens mij was het de 61^e jaargang, tenzij je 1946-1947 als 0 laat beginnen. Altijd moeilijk die 0, als speler vooral net na de partij… Het geplande aantal nummers per seizoen was variabel en varieerde regelmatig van periodiek (slim!) tot 9, 10, 11 en 10 à 12. Met de 40 A edities erbij (van AV, er zijn er meer geweest) is het doel zeker gehaald. Een diepe buiging voor allen die dit langer dan 60 jaar mogelijk hebben gemaakt. De laatste twintig jaargangen met Will Bruins-Simons ‘erbovenop’ in verschillende functies, ook als auteur. Vier jaar later vindt een digitale oprisping plaats en in september 2011 verschijnt DNO, het eerste nummer van De Nieuwe OSBOde. Het is van korte duur want nummer 3 in juni 2012 is meteen het laatste nummer. De belangrijkste reden? Vooral weer die ’te weinig schouders’…

Met de opkomst van computers was de overgang van papier naar elektronen een kwestie van tijd. En natuurlijk niet alleen op clubblad-niveau. Twee oud-wereld­kampioenen, beiden goed bekend met computer­technologie, dachten totaal verschillend over de nieuwe mogelijkheden. Euwe:

Ik ben van oordeel, dat een elektronisch brein nooit meester­sterkte zal bereiken.

Gebaseerd op de veronderstelde ongrijpbaarheid van de menselijke intuïtie. Botwinnik zag dat anders, terecht kunnen we nu zeggen. Schaak­programmatuur werd in een rap tempo zodanig beter dat het met het lachen om domme fouten snel gedaan was. In de schaak­historie is Donner de eerste grootmeester geweest in een officiële partij tegen een computer. In 1982 werd hij na taaie strijd (en arbitrage door Olafsson) tot winnaar uitgeroepen tegen Belle. En we herinneren ons nog goed de opwinding toen Deep Blue in 1996 voor het eerst een partij won van wereldkampioen Kasparov, onder normale condities. Met een beetje cynisme kunnen we stellen dat ook Euwe gelijk heeft gekregen: er was immers sprake van grootmeester­sterkte.

Rudy Bloemhard werd ASG-bestuurslid in 1987 voor het begeleiden van de intocht van de vereniging in het computertijdperk. Systeem Keizer (al gebruikt in 1973) werd door hem aangepast naar een indelings­programma ‘op maat’. Veel verenigingen hebben baat gehad (nog steeds) bij het Keizer-systeem weet ik ook uit eigen ervaring als wedstrijdleider: Mierlo begon er mee in 1986. In de ALV van OG in 1962 werd het voorstel van J.J. Geerdink in stemming gebracht om Keizer te gaan gebruiken. Handmatig uiteraard, van computers was nog geen sprake. Van de 21 aanwezige leden was één stem voor en dus afgewezen. Ben benieuwd wie die ene is geweest.

Begin 1993 gaat W. (Wijnand) Lammens bij De Schaakmaat zijn best doen om informatie met betrekking tot jeugdschaak zo snel mogelijk bekend te maken. Een computer met modem maakte een uploadsnelheid mogelijk van 9600 bps voor bestanden in ‘schoon Ascii-formaat’. De informatie kwam terecht op bulletin boards van het landelijk systeem Denknet. Momenteel is via glasvezel 100 Mbps niet uitzonderlijk, een factor van zo’n dikke tienduizend en de technische ontwikkelingen staan nooit stil. De Schaakmaat is een van de eerste schaakverenigingen in ons land (zo niet de eerste!) met een eigen website petervandam.nl/schaakmaat. Op 1 maart 1996, wellicht geïnspireerd door het succes van Deep Blue in februari. Nog lang niet af maar het wereld­wijde web kende zijn Apeldoornse schaakprimeur, waarbij Under construction en To be defined nog tamelijk lang heel bekende begrippen waren.

Eind 1996 zet Wim de Weerd de eerste stappen op weg naar een SVA-website. Dat resulteert een half jaar later in home.worldonline.nl/~wdeweerd, waarna de naam nog een paar keer verandert. In 2000 zien we geocities.com/w_de_weerd/ plus een webmaster vacature, die in 2001 wordt ingevuld door Remco Pihlajamaa. Met een nieuwe naam homepage.mac.com.svapeldoorn om in 2004 uit te komen bij het huidige schaakstad-apeldoorn.nl. Omdat in de loop van 2007 het up-to-date brengen en bijhouden van de website Johan Engelen te veel tijd kost, wordt de functie van webmaster overgenomen door onze huidige voorzitter Ed van der Meulen. De website van Schaakstad Apeldoorn is naar mijn mening van hoog niveau, zelfs als ik objectief probeer te zijn…