De naam Schaakstad Apeldoorn zagen we voor het eerst in de KNSB in september 1999, zodat er nu eenentwintig seizoenen opzitten. Dat was de aanleiding om in te gaan op de getalsmatige prestaties van de club. Werden in de twee voorgaande edities de hoogste teams onder de loep genomen, dit keer is De Schaakmaat aan de beurt. In het kort even voorstellen, de vereniging:
werd opgericht op 14 oktober 1974;
organiseert in 1978 voor de eerste keer het nog steeds bestaande Apeldoorns Basisscholen Kampioenschap Schaken;
heeft door de jaren heen een uitstekende jeugdopleiding en -begeleiding;
wordt in 1992 voor het eerst Nederlands Kampioen met het E1-team tot 10 jaar;
heeft in die periode jarenlang de grootste landelijke jeugdafdeling met op het hoogtepunt 132 leden;
promoveert in 2000 naar de KNSB mede dankzij die sterke jeugd;
gaat in 2006 na zes jaar handhaving samen met en onder de naam Schaakstad Apeldoorn verder in de KNSB;
gaat in 2018 met Schaakstad Apeldoorn als één geheel verder, nu ook in de nieuwe regionale bond SOS;
In het kader van de fusie van De Schaakmaat met Schaakstad Apeldoorn is De Schaakmaat nu formeel ‘in liquidatie’. De Schaakmaat is ontbonden per 31-12-2018 na besluit hiertoe door de ALV van De Schaakmaat op 17 december 2018.
De rekening en verantwoording liggen tot 24 april 2019 voor een ieder ter inzage ten kantore van het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en bij de voorzitter van De Schaakmaat in liquidatie (Excelsalaan 18, Apeldoorn, hijl@dds.nl, 06 5249 6138).
Het eerste aantoonbare blijk van ‘schaken in Apeldoorn’ was in 1908. Of eerder? Het verloop van toen tot nu heb ik pogen vast te leggen in een artikelenreeks van in totaal achttien hoofdstukken, die in zes tweewekelijkse afleveringen gepubliceerd worden. Hieronder vindt u de derde aflevering.
7. Mislukte pogingen en OG wordt Schaakvereniging Apeldoorn
De eerste poging tot samengaan was het eerder genoemde voorstel van A.E. van Foreest. De verschillen tussen ASV en Dr./Max Euwe enerzijds en OG bleken echter te groot. Het resulteerde wel in vrede tussen de beide bloedbroeders en zij gaan eind 1946 verder onder de vertrouwde naam ASG.
De tweede poging werd geïnitieerd door ASG-voorzitter Van de Poll in 1975. De doelstelling was (weer) een Apeldoorns team in de KNSB-competitie, in plaats van separaat ‘aanklooien’ in de onderbond. In de periode 1951-1965 plus 1968-1969 heeft ASG veertien seizoenen in de KNSB gespeeld, tweemaal in de een na hoogste klasse. Het hernieuwde initiatief leidde tot interne besprekingen bij beide verenigingen. De bevindingen van OG tijdens de eerder genoemde bijeenkomst op 24 november 1975 zijn vastgelegd in een handgeschreven A4 door de toenmalige secretaris (best een aardig handschrift, al zeg ik het zelf…). Het feit op zich kan ik mij nog herinneren, de inhoud niet. Diekmann en Boersma namen het mee als uitgangspunt in de verdere besprekingen. ASG werd vertegenwoordigd door Tulfer en Sep en gevieren vormden zij de commissie Samenwerking OG/ASG. Zij komen tot een positief advies waarbij voor de eerste keer de naam valt van ‘de overkoepelende Schaakvereniging Apeldoorn’. Dit advies wordt medio 1976 aan beide besturen voorgelegd. In augustus wordt het besproken in afzonderlijke ledenvergaderingen. En wordt verworpen door ASG. Het commentaar in Zeemeermin no. 3 september 1976 bevat impliciet de reden: een eventuele fusie zou ten koste gaan van de rest van de vereniging vooral wat betreft de externe competitie. Het bestuur van OG concludeert, dat het vertrouwen van ASG om met OG samen te werken te gering is. Op 13 september 1977 wordt met vier simultaansessies ‘gevierd’ dat OG verdergaat onder de nieuwe naam SVA. Als het ware gekaapt door Diekmann en notarieel vastgelegd. De reden? Een kleine steek onder water richting ASG wellicht? Dat kan natuurlijk een rol hebben gespeeld. Een naam als Ons Genoegen hoorde meer bij een klein, intiem clubje en dat was men inmiddels ontgroeid, vond het bestuur. Over intiem gesproken, een geheel andere verklaring zou het bestaan zijn van een seksclub met dezelfde naam. En om vergissingen te voorkomen…
De mislukte poging veroorzaakte veel commotie, net als later toen het wel lukte. Van de Poll zal teleurgesteld zijn geweest maar ook hebben gedacht ‘jammer dan’ en bleef voorzitter tot zeker eind 1983. Het leed werd verzacht door ASG in datzelfde seizoen 1976-1977. Via promotiewedstrijden werd de KNSB bereikt en daarmee de doelstelling gehaald, zonder OG. Voor die prestatie zorgden teamleider J.M. (Hans) Binnema, Bleeker, Bloemhard, A. Drost, J. Keuning, H. (Henk) van der Kieft, Kuiper, S.J. (Jaap) Nijssen, Van de Poll, Sanders, Sep, G. (Ger) van Steenbergen, F. (Fedde) Tolman, Tulfer en Weenink. En SVA volgt dus in 1995, achttien jaar later. Sep en Weenink spelen nu, ruim vier decennia nadien, in de huidige clubcompetitie. Bloemhard, Kuiper en Tulfer1 idem bij de Voorster SC.
1 In 2019 lid van Schaakstad geworden.
8. De Schaakmaat
In september 1974 wil de buurt- en ontspanningsvereniging in De Maten meer activiteiten ontplooien. Namens de BOV onderzoekt A.W. (Bert) Peters de mogelijkheid om tot een schaakclub te komen. In een jonge wijk met jonge gezinnen en de mogelijke ledengroei zou dat niet zo moeilijk zijn, was de verwachting.Inderdaad, met succes want een maand later wordt op 14 oktober De Schaakmaat opgericht, de eerste jaren als BOV-werkgroep. Met ‘maat’ als synoniem voor ‘vriend’ zonder aan de naam van de nieuwe wijk met de ‘menselijke maat’ te denken. Dat lijkt me sterk… Het voorlopige bestuur bestaat uit Peters (v), T. (Timo) Peek (s), S. Westinga (p) en R.C.H. Ommering (w). Plus de functie ‘verzorger van drank’, want dat moest zelf worden geregeld. BS De Wingerd had uiteraard geen uitgebreide voorziening wat dat betreft en schaken kan behoorlijk dorstig maken. De club bezat nog niets, dus namen in het begin de leden ook hun eigen materiaal mee. De drankfunctie verviel een jaar later met de verhuizing naar het buurtcafé met een bar uiteraard, aan de Kooikersplaats, het bestaat nog steeds. De benaming ‘voormalige bankgebouwtjes’ was ook in zwang.
In oktober 1975 debuteert de club in OSBO 3E, het team eindigt als derde (tegen OG 4 en 7 onder andere) en D.W. (Dick) van der Klis schrijft zijn eerste van vele verslagen. Hij zou bijna veertig jaar later nog even secretaris van de OSBO zijn. Nummer één van het clubblad met dezelfde naam verschijnt in januari 1976. De Vries en H.E. (Harald) van Bommel (beiden ASG) verzorgen een schaakcursus met de laatste als eerste kampioen maar als lesgever geldt het niet officieel. In de A-groep 1975-1976, met systeem Keizer, spelen Rudy Bloemhard (zijn eerste club, daarna ASG) en H.J. (Henk) Vinkes mee. Op 1 november 1976 wordt verhuisd naar De Drie Ranken, Eglantierlaan en de vervulling van de wens ‘een clublokaal voor een langere periode’. Dat duurt tot juni 2005 waarna in augustus het denksportcentrum aan de Dubbelbeek wordt betrokken. En sinds september 2009 is dok Zuid aan de 1e Wormenseweg de nieuwe huisvesting. Vrij snel kom ik in de clubbladen de namen tegen van Jan Bulthuis, Theo van der Bijl, Kees Henstra, Ruud Meuleman, Theo Visschedijk, Nikolai Kabanof en Cees Sep. En weer wat later Frie van Belle, Marco van de Nieuwendijk, Karel van Delft, Merijn van Delft en Erik Smit. Voor de goede orde: het gaat om deelname bij de senioren.
Het bestuur wordt voortdurend minder voorlopig en bestaat in mei 1979 uit Peters, R.A. (Ruud) Hoefnagels (s, bestuurslid sinds 1975), F.H.W. (Frans) van Veen (p), Van der Klis (w, 1977) en W. (Wim) Bruins (jeugdleider, 1976). Uit de ALV van 5 april 1976:
Voorts werd van verschillende kanten aangedrongen om activiteiten op het terrein van schaakles op scholen te gaan ontplooien. Er werd een commissie ingesteld om de mogelijkheden hieromtrent te bezien en om eventueel daadwerkelijke stappen op dit terrein te ondernemen. Voor deze commissie stellen zich beschikbaar: de heren Peters, Bruins en v.d. Klis en mevrouw Nomden.
Het blijkt de aanzet tot een succesvolle opleiding voor de Apeldoornse schooljeugd door de jaren heen, met De Schaakmaat als voortrekker en Wim Bruins de grote animator. Onder zijn onvermoeibare impulsen vond in 1978 de primeur plaats van het Apeldoorns Basisscholen Kampioenschap Schaken, dat in 2018 voor de 41e keer werd georganiseerd. Hij is niet de enige actieve Bruins want ook W.G. (Will) Bruins-Simons pakte aan en dat is wel heel eufemistisch uitgedrukt. Beiden eveneens in de OSBO, Will ruim twee decennia. Dochter Annemieke was in 1984 de eerste redactrice van het Jeugdclubblad, een jaar later De Koningsvleugel geheten en in de redactie kwam ook zoon Eppo. Het gezin Bruins ademde schaak, jeugd en publicaties.
In juni 1980 komt Theo Visschedijk als wedstrijdleider in het bestuur voor drie jaar en volgt in 1987 Bruins op als voorzitter, tot april 1991. In de ALV van maart 1997 wordt Henk Vinkes wedstrijdleider en valt ook het besluit om het erelidmaatschap in te stellen. Frans van Veen en H.P.J. (Hessel) Visser worden meteen tot erelid benoemd, Wim Bruins en Theo Visschedijk valt die eer te beurt in april 2008. Hessel Visser wordt ook erelid van de Nederlandse Bond van Correspondentieschakers, de NBC. Will Bruins-Simons is eresecretaris van de OSBO. En dat een woord als ‘bemanning’ volstrekt misplaatst kan zijn, werd bewezen door het vierde team dat jarenlang uit zes dames bestaat. De verslagen van hun avonturen, die beginnen in 1989, zijn hilarisch! Zou dit de aanleiding zijn geweest voor J.C. (An) Donker-Tramper om Vrouw en Paard in 1990 op te richten met uitsluitend vrouwelijke leden?
We maken een sprong van 31 jaar (plus één dag, voor de pietlutten onder ons) vanaf de oprichting naar 15 oktober 2005. Op die dag vindt ‘De (Voorlopig) Laatste Apeldoornse Derby’ plaats in de KNSB, in de tweede ronde van klasse 2A tussen De Schaakmaat en Homburg Apeldoorn 2. Schaakmaat-teamleider Henk Vinkes heeft (ook) profetische gaven, gezien het door mij gecursiveerde gedeelte in het volgende citaat uit zijn Verzamelde wedstrijdverslagen:
Een aantal jaren geleden gingen twee Apeldoornse verenigingen op in een gezamenlijke club die zich Schaakstad Apeldoorn noemde. Menigmaal verandert de naam doordat Schaakstad een sponsor weet te strikken voor het 1e team. De Schaakmaat wilde zijn eigen identiteit behouden en hield voorlopig de samenwerking nog af. Wat de komende jaren zal brengen is afwachten. Het is moeilijk om nieuwe leden te vinden en het ledenaantal neemt daarom eigenlijk alleen maar af. Desondanks dat heeft De Schaakmaat zich op eigen kracht opgewerkt naar de 2e klasse in de KNSB-competitie, ook via een sterke jeugdafdeling waar de nodige talenten uit zijn voortgekomen en zeker nog voort zullen komen.
De Schaakmaat wint deze laatste derby met 5½‒2½ en de persoonlijke uitslagen zijn:
1. Stefan Kuipers ‒ Johan Wolbers ½-½
2. Sjef Rijnaarts ‒ Jan den Besten 1-0
3. Martin van Dommelen ‒ Harrie de Bie 0-1
4. Erik Smit ‒ Henk Eleveld 1-0
5. Maarten Beekhuis ‒ Wietze Nijdam 0-1
6. Frank Stevens ‒ Marcel Boel 1-0
7. Mark Brussen ‒ Nikolai Kabanof 1-0
8. Rob Duin ‒ Cees Visser 1-0
De helft van de namen zien we nog steeds terug in de hoogste teams. R. (Rien) Bos is teamleider van Homburg Apeldoorn 2 en het tweede bord kende noodgedwongen een invaller voor Holger Lehmann. Het seizoen daarna, 2006-2007, gaan Schaakmaat en Schaakstad samengevoegd verder in de KNSB-competitie. Sjef Rijnaarts en Johan Wolbers maakten deel uit van het C1-team van De Schaakmaat, dat in 1996 (en 1997) Nederlands kampioen werd. Samen met Michiel Bouwhuis, Janko Gorter en Marijn Visschedijk.
C1-team van De Schaakmaat Nederlands kampioen in 1996, vlnr: Michiel Bouwhuis, Sjef Rijnaarts, Marijn Visschedijk, Johan Wolbers, Janko Gorter en wethouder Ronald Ober.
Dit is een illustratief voorbeeld van die ‘jonge buurt met jonge gezinnen’ gekoppeld aan een uitstekende opleiding voor die ‘sterke jeugdafdeling’. Nogmaals: altijd een sterk punt van De Schaakmaat met erkende namen als Wim Bruins, Karel van Delft, Frans van Veen en Hessel Visser. Het eerste keer winnen van een NK blijft echter natuurlijk het mooist en dat lukte het E1-team (tot 10 jaar) in 1992 met behalve Janko en Marijn ook Maarten Beekhuis en Gert-Jan Smit. De Schaakmaat had in die jaren met 132 leden de grootste landelijke jeugdafdeling. In 1994 werd GM Roeland Pruijssers op 5-jarige leeftijd lid en ging in 2000 over naar het pas opgerichte Schaakstad Apeldoorn.
De profetie van Henk wordt eerst bewaarheid via een andere vereniging, want het Schaakmaat-archief rept van een gewijzigde kop van de ranglijst na de wintercompetitie 2010-2011. Dat is het gevolg van ‘de instroming van spelers van de helaas opgeheven schaakclub Ugchelen’. Na 28 jaar viel het doek, wat al langer dreigde volgens De Stentor van 22 april 2010: De Ugchelse SC overweegt opheffing omdat het minimumaantal leden van 20 al lang niet gehaald wordt. Tijdens de ALV van augustus 2004 wordt voorzitter Wolters onwel en overlijdt niet lang daarna. Zijn opvolger R. (Rob) Izaks herdenkt hem in het clubblad van december en besteedt eveneens aandacht aan het overlijden van Diekmann, eerder dat jaar. Het opheffingszwaard van Damocles bedreigde ook de Ugchelse Bridge Club, hoewel dat gevaar inmiddels iets is afgezwakt.
In 2018 is De Schaakmaat definitief in te zwaar weer terechtgekomen, omdat steeds minder mensen beschikbaar zijn ‘om de tent te runnen’. Waarbij de factor tijd ook een grote rol speelt. De jonge buurt van toen is ruim een generatie verder en de club ondergaat een voortdurende terugloop qua leden. Mede als gevolg van verschoven interesses onder andere door elektronisch vertier dat zich razendsnel heeft ontpopt via leuke hebbedingetjes tot een bijna noodzakelijke levensbehoefte. Het begint op zuurstof te lijken… Deze landelijke ontwikkelingen (ook wereldwijd) van ‘minder leden, andere interesses’ leiden tot het verdwijnen van verenigingen. Want met minder schouders met minder tijd kun je niet dezelfde inspanning blijven leveren. Dus opheffen of aansluiten. Dit is niet alleen een ongemakkelijke, maar ook een treurige waarheid. In Mierlo bijvoorbeeld, is in 2017 het bekende internationale jeugdschaaktoernooi niet kunnen doorgaan, na 39 edities. Net als het ABKS ook begonnen in 1978. Aan alle edities heb ik meegewerkt, de laatste jaren ‘elektrisch op afstand’ en het stemt tot droefenis.
De eerste Schaakmaat-clubavond in Denksportcentrum Noord (in plaats van dok Zuid) vond plaats op maandag 27 augustus 2018. Schaakstad speelt daar op woensdag en beide avonden zijn toegankelijk voor alle leden van de (toen nog) beide verenigingen. De twee gaan als Schaakstad Apeldoorn als één geheel verder in de nieuwgevormde regionale SOS-competitie, twaalf jaar na het gecombineerde optreden in de KNSB. De verdere integratie zal begin 2019 zijn afgerond. Het laatste Schaakmaat-bestuur bestond uit V.S.M. (Véronique) Hijl (v), M. (Michiel) de Wolf (p), S.C. (Steven) Braun (w) plus T.L. (Theo) van der Bijl en J.B. (Jan) van Ommen. De functies secretaris en jeugdleider waren vacant: minder schouders, minder tijd!
9. Gelukt
Tegen het eind van de vorige eeuw groeien ASG en SVA geleidelijk aan naar elkaar toe. Op 31 augustus 1999 wordt afzonderlijk van elkaar vergaderd met als belangrijkste agendapunt het voorstel tot oprichting van Schaakstad Apeldoorn. Let wel: als samenwerkingsverband.De Schaakmaat was in mei afgehaakt, men vond de tijd nog niet rijp.2 De opkomst bij SVA was voldoende voor rechtsgeldige besluiten en de uitslag van de stemming was: 40 voor, een tegen en twee onthoudingen.3 De leden van ASG waren ook voor, de exacte uitslag is niet terug te vinden. Op 18 september 1999 debuteren drie teams als Schaakstad Apeldoorn in de landelijke bond. Het eerste team wordt meteen kampioen en promoveert naar de Meesterklasse. De nieuwe naam was bedacht door Rien Bos en eind 1999 omvat de KNSB-ledenlijst 133 namen. De lijst van begin 2019 met 136 leden na invoeging van De Schaakmaat kent nog 24 namen van toen. Vier daarvan komen voor op de volgende kampioensfoto, die is genomen op een prachtige voorjaarsmiddag. Om precies te zijn zaterdag 13 mei 2000, de dag van de vuurwerkramp in Enschede. Het derde team speelde toen de laatste competitieronde in Enschede en de spelers ondervonden veel moeite wat de terugreis betreft. Een klein detail bij een grote catastrofe…
Teamfoto na promotie in seizoen 1999-2000 – v.l.n.r. staand Karel van Delft (teamleider), Rob Hartoch, Jacques Kuiper (teamleider), Jonathan Rowson, Merijn van Delft, Yochanan Afek, Erik Knoppert, Lex Cornelisse (vz SVA); zittend Alexander Kabatianski, John Sloots, Freddie van der Elburg, Lucien van Beek, Marc Jonker, Jan Gustafsson.
In de OSBO beginnen acht teams, die ‘ongemengd’ worden samengesteld: drie met een ASG- en vijf een SVA-bezetting. Twee jaar later is er verder doorgegroeid zodat op 11 september 2001 de eerste gezamenlijke wintercompetitie begint. De groeifase eindigt 3 september 2003 met de statutaire vastlegging van de oprichting bij de notaris in aanwezigheid van beide voorzitters Anton Weenink en Lex Cornelisse. Waarmee Schaakstad Apeldoorn in alle geledingen een feit is geworden.
