Een ramp! Aan een onbezorgde jeugd kwam abrupt een eind. Dacht ik. Want ik moest naar school. In 1951, na de zomer, als ‘Leerling der O.L.-School’. Nog geen kleuterscholen toen, al duurde dat niet lang meer. Dus geen groep drie van een OBS maar ‘Ons 1e Schooljaar’ bij juf Schans. Op een nostalgische klassenfoto in de nazomer, op een warme namiddag, herken ik een slungelig jongetje van ruim zes jaar, een late leerling van december. Vanwege de leeftijd moest ik denken aan de zesjarige Thomas in het artikel van Johan Hut over Rob Hartoch op Schaaksite.nl. Van schaken had ik nog geen benul toen, Thomas al wel. Je kunt niet vroeg genoeg beginnen. Bobby Fischer was zes jaar toen hij met schaken in aanraking kwam. En oud-clubkampioen Wim Sanders ook zes in het jaar dat Euwe wereldkampioen werd.
bert baas
Denksport
Schaken is een denksport, dat weten we. De lichamelijke gesteldheid, onze fysiek, is niet van belang. Dat wil zeggen, het is wel van belang maar niet om te kunnen denken. Het meest aansprekende bewijs vind ik Stephen Hawking, de Britse geleerde die volkomen gehandicapt is geraakt na de diagnose Amyotrofe Laterale Sclerose, in 1963. Dat heeft hem er niet van kunnen weerhouden om wetenschappelijk hoog gekwalificeerde boeken te schrijven. Over zwarte gaten, het heelal, ruimte-tijd continuüm, zwaartekracht, singulariteiten, dat soort simpele onderwerpen. Hij communiceert via het bewegen van zijn ogen. Het denkvermogen wordt door ALS niet aangetast en blijft intact. Bij go, bridge en dammen is het denkvermogen ook van het grootste belang. Maar het resultaat bij triktrak (= backgammon) bijvoorbeeld, wordt mede bepaald door dobbelstenen en dat maakt het ook tot een geluksspel. Alhoewel, bij schaken speelt de factor geluk eveneens een rol maar dan zonder dobbelstenen. Maar dat geldt voor ons hele bestaan. Zonder geluk vaart niemand wel. NB: Stephen Hawking is op 14 maart 2018 overleden.
Schaken en commercie
In de laatste ronde van het toen nog Hoogoventoernooi, meer dan dertig jaar geleden, had een deelnemer nog slechts één halfje nodig voor een zeer begeerd grootmeester resultaat. Hij trachtte vooraf de remise te ‘kopen’ en verdubbelde tijdens de partij zijn bod. Tevergeefs, waarna hij stijf van de zenuwen een toren, de partij en het resultaat wegblunderde. Handel op kleine schaal! Laten we nu niet meteen hel en verdoemenis over de bewuste speler afroepen, wie weet wat we zelf zouden doen in zo’n situatie. ‘Wie van u zonder zonde is, werpe de eerste steen’ blijft een prachtige bijbelse uitspraak (van Jezus tegen de farizeeërs, over het stenigen van een overspelige vrouw) en is vaak van toepassing. Het is eerder wel dan niet gebeurd, het van tevoren afspraken maken over een uitslag. De om zijn vele remises roemruchte grootmeester Petar Trifunovic werd eens het slachtoffer van zijn eigen afspraak. Hij speelde uit de losse pols de verplichte twintig zetten (dat moest toen nog) waarna zijn tegenstander zich geen enkele afspraak meer kon herinneren, omdat hij inmiddels veel beter stond. En won ook zo’n vijftig zetten later. Wie heeft er in dit geval niet netjes gehandeld? Ze hebben elkaar nooit meer aangekeken. Om Trifunovic recht te doen: hij won het Hoogovenstoernooi in 1962.