NK algemeen 1909–2024: statistieken uitgebreid

Na de publicatie van het statistisch overzicht op 21 juli 2024 vestigde Marco Beerdsen de aandacht op een mogelijk hiaat, waarvan inderdaad sprake bleek te zijn. Het NK van 2021 mondde uit in een dubbel­rondige vierkamp en de gegevens daarvan waren al verwerkt in de statistieken. De weg ernaartoe bestond uit knock-outwedstrijden, die ik plaatsings­tweekampen heb genoemd. Dat dekt de lading niet helemaal, want het waren ook drie echte NK-ronden met 24 deelnemers. Max Warmerdam, Roeland Pruijssers, Hing Ting Lai en Robin Swinkels kwalificeerden zich voor de finale vierkamp. De plaatsing voor die drie ronden had zich al eerder afgespeeld, met succes voor onder anderen Thomas Beerdsen en Nico Zwirs. Het bestaande overzicht heb ik waar nodig aangepast en uitgebreid met de veertig wedstrijden van de drie betreffende ronden.

Sinds het vorige NK-overzicht met lijstjes zijn we drie jaar verder en dus tijd voor een bijgewerkte versie. In de titel nu statistieken in plaats van lijstjes, want het moet natuurlijk niet al te veel op elkaar gaan lijken. Het Max Euwe Centrum is de hoofdbron waaruit dankbaar geput is.

Het eerste officiële NK is een dubbel­rondige vijfkamp in Leiden met Adolf Olland als kampioen, omdat de gelijk eindigende Abraham Speijer weigert een beslissings­match te spelen na een conflict met de bond over de verdeling van het prijzengeld.
De laatste en 79^e keer vindt 125 jaar later plaats in Utrecht met zestien deelnemers en Max Warmerdam wint zijn tweede titel. Opmerkelijk was – na achttien jaar – de hernieuwde deelname van negenvoudig kampioen Jan Timman. Het kampioenschap werd voor de derde opeenvolgende keer via knock-out­wedstrijden beslist en Max versloeg in de finale Sergei Tiviakov, die driemaal NK is geweest.

• De 79 NK’s kenden een totaal van 849 deelnemers, een gemiddelde van 10,75 d/NK.
  
  
• De 849 deelnemers bestonden uit 208 verschillende spelers: Zhaoqin Peng als enige vrouw in 1999, 206 mannen en schaak­computer Fritz SSS in 2000. Paul van der Sterren weigerde te spelen tegen een niet-mens en Manuel Bosboom gaf na een paar zetten ostentatief op.
  
  
• De 208 spelers hebben 4191 partijen gespeeld, een gemiddelde van 20,15 p/s. Dit is inclusief de 29 beslissings­partijen met het gebruikelijke speel­tempo van voor 2000 en zonder de beslissende snelschaak­partijen van na 2000.
  
  
• De 4191 partijen in de 79 NK’s betekent een gemiddelde van 53,05 p/NK.
  
  
• De 80 kampioenen van 79 NK’s zijn 33 verschillende personen. Jan Timman en Genna Sosonko werden in 1978 beiden tot kampioen uitgeroepen.
  
  

Meeste titels

Max Euwe        12 van 14 deelnames
Jan Timman       9  -  18
Loek van Wely    8  -  19
Anish Giri       5  -  6
Jeroen Piket     4  -  14
Hans Ree         4  -  21
Sergei Tiviakov  3  -  16
Hein Donner      3  -  18
Zeven spelers met twee titels (o.a. Max Warmerdam, 4 deelnames) en achttien man een keer 
(o.a. Erwin l'Ami, 19 deelnames), waarvan drie bij hun eerste en enige optreden: 
Max Marchand (1919), Hoan Liong Tan (1961) en Viktor Kortsjnoj (1977).

Meeste deelnames

John van der Wiel     28  -  306 partijen
Paul van der Sterren  25  -  280
Friso Nijboer         24  -  238
Hans Ree              21  -  245
Sipke Ernst           20  -  143
Kick Langeweg         19  -  218
Loek van Wely         19  -  177
Erwin l'Ami           19  -  150
Jan Timman            18  -  207
Hein Donner           18  -  202
Van de 208 spelers hebben er 90 eenmaal meegedaan, dat is 43,3%.

Meeste partijen

John van der Wiel     306  -  176½ punten
Paul van der Sterren  280  -  150
Hans Ree              245  -  143
Friso Nijboer         238  -  117½
Kick Langeweg         218  -  116½
Jan Timman            207  -  143
Hein Donner           202  -  124
Loek van Wely         177  -  112
Gert Ligterink        164  -   86
Ivan Sokolov          162  -  104½
Vanaf 2021 zijn bijna alle wedstrijden volgens het knock-outprincipe gespeeld met de 
kans op uitschakeling na het minimum van twee partijen. Dat overkwam twee spelers: 
Joost Hoogendoorn en Arthur de Winter, zij bleven puntloos.

Meeste punten

John van der Wiel     176½ -  306 partijen
Paul van der Sterren  150  -  280
Jan Timman            143  -  207
Hans Ree              143  -  245
Hein Donner           124  -  202
Friso Nijboer         117½ -  238
Kick Langeweg         116½ -  218
Loek van Wely         112  -  177
Max Euwe              104½ -  133
Ivan Sokolov          104½ -  162
Zie boven voor de minste punten.

Hoogste percentages

Viktor Kortsjnoj  92,3     12 punten -  13 partijen (1 deelname)
Max Euwe          78,6    104½       - 133  (14)
Max Warmerdam     78,3     23½       -  26  (4)
Henri Weenink     77,8      7        -   9  (1)
Anish Giri        75,0     34½       -  46  (6)
Hoan Liong Tan    75,0      7½       -  10  (1)
Max Marchand      71,4      5        -   7  (1)
Predrag Nikolic   70,3     26        -  37  (3)
Jan Timman        69,1    143        - 207  (18)
Jeroen Piket      64,8     98½       - 152  (14)
Max Euwe won in 1929 met 8½ uit 9 en die 94,4% is het beste resultaat van een NK 
tot nu toe en kan alleen maar verbeterd worden door alle partijen te winnen. 
Opmerkelijk was de gedeelde tweede plaats van Henri Weenink (geen familie van Anton) 
met 7 uit 9, samen met Salo Landau. Weenink wist Euwe dat ene halfje af te pakken. 
In hetzelfde kampioenschap vestigde Emile Mulder een negatief record met 0 uit 9.
Zie boven voor de laagste percentages.

Hoogste plusscores

Jan Timman          79	143 punten - 207 partijen
Max Euwe            76	104½       - 133
Ivan Sokolov        47	104½       - 162
Loek van Wely       47	112        - 177
John van der Wiel   47	176½       - 306
Hein Donner         46	124        - 202
Jeroen Piket        45	 98½       - 152
Hans Ree            41	143        - 245
Sergei Tiviakov     30	 81½       - 133
Anish Giri          23	 34½       -  46
Manuel Bosboom sluit de rij met -21 (32½ - 86) waarbij een opzettelijke nederlaag 
na een paar zetten uit protest tegen het meedoen van Fritz SSS in 2000. 
Zonder die partij ook -20 door Ruud Janssen (25½ - 71).

Max Euwe was 54 jaar tijdens de door hem gewonnen tweekamp met Hein Donner in 1956 en daarmee de oudste kampioen. Het was ook zijn laatste deelname aan het NK. Jan Timman is met vrij grote zekerheid de oudste deelnemer, hij was 72 in 2024.
Anish Giri was 15 jaar toen hij in 2009 won en daarmee de jongste kampioen. Het was zijn eerste deelname aan het NK. Arthur de Winter is met dezelfde vrij grote zekerheid de jongste deelnemer, hij was 14 in 2022.

Welke spelers…

…die lid van een team uit Apeldoorn zijn (geweest), hebben ook aan een NK meegedaan? De volgende dertien personen heb ik kunnen vinden:

                                                    Apeldoorn
                             NK's                   in KNSB
Sipke Ernst            20  -  143 partijen      68 partijen
Erwin l'Ami            19  -  150               17
Rob Hartoch            12  -  140               47
Manuel Bosboom          8  -   86               58
Anish Giri              6  -   46                1
Roeland Pruijssers      5  -   34              197
Max Warmerdam           4  -   30               79
Thomas Beerdsen         3  -    8              158
Robby Kevlishvili       2  -   10                6
Erik Knoppert           1  -   11  -  4½ pnt    12
Arnold van Foreest      1  -   11  -  4  pnt     ? (zie verder)
Ali Bitalzadeh          1  -    8               12
Nico Zwirs              1  -    6              137

Het aantal partijen van Rob Hartoch is gecorrigeerd, de negen stuks in ASG van voor het samen­gaan met SVA waren niet meegeteld, nu wel. Heb ik al eens gezegd hoe moeilijk het is om nauwkeurig te zijn?

Jonkheer A.E. (Arnold) van Foreest deed in 1926 mee aan het NK (ook aan officieuze NK’s van voor 1909 evenals zijn oudere broer Dirk, beiden zijn destijds drie keer kampioen geweest) en werd na 1945 lid van ASV/ASG. Hij overleed in 1954 in Apeldoorn en omdat ASG met ingang van 1951 dertien jaar in de KNSB heeft gespeeld, is zijn deelname, hoewel aannemelijk, niet zeker. Vandaar het bovenstaande vraagteken.
Arnold is een voorvader van de huidige generatie schakende nazaten. Zou de mogelijke overerving van schaak­genen een kern van waarheid bevatten of is het meer een zaak van prachtig toeval? Een mengeling is natuurlijk ook nog mogelijk.

---