NK algemeen 1909–2024: statistieken

Sinds het vorige NK-overzicht met lijstjes zijn we drie jaar verder en dus tijd voor een bijgewerkte versie. In de titel nu statistieken in plaats van lijstjes, want het moet natuurlijk niet al te veel op elkaar gaan lijken. Het Max Euwe Centrum is de hoofdbron waaruit dankbaar geput is.

Het eerste officiële NK is een dubbel­rondige vijfkamp in Leiden met Adolf Olland als kampioen, omdat de gelijk eindigende Abraham Speijer weigert een beslissings­match te spelen na een conflict met de bond over de verdeling van het prijzengeld.
De laatste en 79^e keer vindt 125 jaar later plaats in Utrecht met zestien deelnemers en Max Warmerdam wint zijn tweede titel. Opmerkelijk was – na achttien jaar – de hernieuwde deelname van negenvoudig kampioen Jan Timman. Het kampioenschap werd voor de derde opeenvolgende keer via knock-out­wedstrijden beslist en Max versloeg in de finale Sergei Tiviakov, die driemaal NK is geweest.

• De 79 NK’s kenden een totaal van 829 deelnemers, een gemiddelde van 10,49 d/NK.
  
  
• De 829 deelnemers bestonden uit 203 verschillende spelers: Zhaoqin Peng als enige vrouw in 1999, 201 mannen en schaak­computer Fritz SSS in 2000. Paul van der Sterren weigerde te spelen tegen een niet-mens en Manuel Bosboom gaf na een paar zetten ostentatief op.
  
  
• De 203 spelers hebben 4151 partijen gespeeld, een gemiddelde van 20,45 p/s. Dit is inclusief de 29 beslissings­partijen met het gebruikelijke speel­tempo van voor 2000 en zonder de beslissende snelschaak­partijen van na 2000.
  
  
• De 4151 partijen in de 79 NK’s betekent een gemiddelde van 52,54 p/NK.
  
  
• De 80 kampioenen van 79 NK’s zijn 33 verschillende personen. Jan Timman en Genna Sosonko werden in 1978 beiden tot kampioen uitgeroepen.
  
  

Meeste titels

Max Euwe       12 van 14 deelnames
Jan Timman      9  -  18
Loek van Wely   8  -  19
Anish Giri      5  -  6
Jeroen Piket    4  -  14
Hans Ree        4  -  21
Sergei Tiviakov 3  -  16
Hein Donner     3  -  18
Zeven spelers met twee titels (o.a. Max Warmerdam, 4 deelnames) en achttien man een keer 
(o.a. Erwin l'Ami, 19 deelnames), waarvan drie bij hun eerste en enige optreden: 
Max Marchand (1919), Hoan Liong Tan (1961) en Viktor Kortsnoi (1977).

Meeste deelnames

John van der Wiel    28  -  306 partijen
Paul van der Sterren 25  -  280
Friso Nijboer        23  -  236
Hans Ree             21  -  245
Kick Langeweg        19  -  218
Loek van Wely        19  -  177
Erwin l'Ami          19  -  150
Sipke Ernst          19  -  141
Jan Timman           18  -  207
Hein Donner          18  -  202
Van de 203 spelers hebben er 88 eenmaal meegedaan, dat is 43,3%.

Meeste partijen

John van der Wiel    306  -  176½ punten
Paul van der Sterren 280  -  150
Hans Ree             245  -  143
Friso Nijboer        236  -  117
Kick Langeweg        218  -  116½
Jan Timman           207  -  143
Hein Donner          202  -  124
Loek van Wely        177  -  112
Gert Ligterink       164  -  86
Ivan Sokolov         160  -  104
Met ingang van 2022 zijn alle wedstrijden volgens het knock-outprincipe gespeeld met de 
kans op uitschakeling na het minimum van twee partijen. Dat overkwam vier spelers: Casper 
Schoppen (½ punt), Mark Timmermans, Liam Vrolijk en Arthur de Winter, zij bleven puntloos.

Meeste punten

John van der Wiel    176½ -  306 partijen
Paul van der Sterren 150  -  280
Jan Timman           143  -  207
Hans Ree             143  -  245
Hein Donner          124  -  202
Friso Nijboer        117  -  236
Kick Langeweg        116½ -  218
Loek van Wely        112  -  177
Max Euwe             104½ -  133
Ivan Sokolov         104  -  160
Zie boven voor de minste punten.

Hoogste percentages

Viktor Kortsnoi 92,3    12 punten - 13 partijen (1 deelname)
Max Euwe        78,6    104½   -  133  (14)
Henri Weenink   77,8      7    -    9   (1)
Max Warmerdam   76,9     20    -   26   (4)
Anish Giri      75,0     34½   -   46   (6)
Hoan Liong Tan  75,0      7½   -   10   (1)
Max Marchand    71,4      5    -    7   (1)
Predrag Nikolic 70,3     26    -   37   (3)
Jan Timman      69,1    143    -  207  (18)
Ivan Sokolov    65,0    104    -  160  (17)
Max Euwe won in 1929 met 8½ uit 9 en die 94,4% is het beste resultaat van een 
NK tot nu toe en kan alleen maar verbeterd worden door alle partijen te winnen. 
Opmerkelijk was de gedeelde tweede plaats van Henri Weenink (geen familie van Anton) 
met 7 uit 9, samen met Salo Landau. Weenink wist Euwe dat ene halfje af te pakken. 
In hetzelfde kampioenschap vestigde Emile Mulder een negatief record met 0 uit 9.
Zie boven voor de laagste percentages.

Hoogste plusscores

Jan Timman          79	143 punten - 207 partijen
Max Euwe            76	104½ -  133
Ivan Sokolov        48	104  -  160
Loek van Wely       47	112  -  177
John van der Wiel   47	176½ -  306
Hein Donner         46	124  -  202
Jeroen Piket        45	98½  -  152
Hans Ree            41	143  -  245
Sergei Tiviakov     30	81½  -  133
Anish Giri          23	34½  -   46
Manuel Bosboom sluit de rij met -21 (32½ - 86) waarbij een opzettelijke nederlaag 
na een paar zetten uit protest tegen het meedoen van Fritz SSS in 2000.

Max Euwe was 54 jaar tijdens de door hem gewonnen tweekamp met Hein Donner in 1956 en daarmee de oudste kampioen. Het was ook zijn laatste deelname aan het NK. Jan Timman is met vrij grote zekerheid de oudste deelnemer, hij was 72 in 2024.
Anish Giri was 15 jaar toen hij in 2009 won en daarmee de jongste kampioen. Het was zijn eerste deelname aan het NK. Arthur de Winter is met dezelfde vrij grote zekerheid de jongste deelnemer, hij was 14 in 2022.

Welke spelers…

…die lid van een team uit Apeldoorn zijn (geweest), hebben ook aan een NK meegedaan? De volgende twaalf personen heb ik kunnen vinden:

                                                      Apeldoorn
                             NK's                     in KNSB
Erwin l'Ami            19  -  150 partijen      17 partijen
Sipke Ernst            19  -  141               68
Rob Hartoch            12  -  140               38
Manuel Bosboom          8  -   86               58
Anish Giri              6  -   46                1
Roeland Pruijssers      5  -   30              197
Max Warmerdam           4  -   26               79
Robby Kevlishvili       2  -   10                6
Thomas Beerdsen         2  -    4              158
Erik Knoppert           1  -   11  -  4½ pnt    12
Arnold van Foreest      1  -   11  -  4  pnt     ? (zie verder)
Ali Bitalzadeh          1  -    8               12

Jonkheer A.E. (Arnold) van Foreest deed in 1926 mee aan het NK (ook aan officieuze NK’s van voor 1909 evenals zijn oudere broer Dirk, beiden zijn destijds drie keer kampioen geweest) en werd na 1945 lid van ASV/ASG. Hij overleed in 1954 in Apeldoorn en omdat ASG met ingang van 1951 dertien jaar in de KNSB heeft gespeeld, is zijn deelname, hoewel aannemelijk, niet zeker. Vandaar het bovenstaande vraagteken.
Arnold is een voorvader van de huidige generatie schakende nazaten. Zou de mogelijke overerving van schaak­genen een kern van waarheid bevatten of is het meer een zaak van prachtig toeval? Een mengeling is natuurlijk ook nog mogelijk.

---